MARKA

MARKA NEDİR?

1995 Tarihli 556 Sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ nin 5.maddesinde markanın neyi içerdiği yazılmak suretiyle marka nedir sorusuna da bir anlamda yanıt verilmiştir.Buna göre : “Marka, bir teşebbüsün mal veya hizmetlerini bir başka teşebbüsün mal veya hizmetlerinden ayırt etmeyi sağlaması koşuluyla, kişi adları dahil, özellikle sözcükler, şekiller, harfler, sayılar malların biçimi veya ambalajları gibi çizimle görüntülenebilen veya benzer biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayınlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işaretler”dir.

Sözlüklerde “ bir nesneyi, özellikle de ticari bir malı tanıtmaya ya da benzerlerinden ayırmaya yarayan özel işaret”[1],” resim ya da harfle yapılan işaret”[2] şeklinde tanımlanan marka doktrinde genel olarak “bir işletmenin mal ve hizmetlerini diğer işletmelerin mal ve hizmetlerinden ayırt etmeye yarayan tanıtıcı işaret” olarak ifade edilmektedir.[3]

              Yasa ve doktrinin marka  tanımlarından da açıkça görüleceği üzere  belirleyici olan “ayırt edicilik”  “tanıtıcı” ve “işaret”  sözcüklerini yan yana getirdiğimizde sanırım markanın en kısa tanımını da bulmuş olacağız; kısaca marka  için  ayırt edici ve tanıtıcı  işaret diyebiliriz.

MARKANIN ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

      Ticaret Markası, Hizmet Markası, Garanti Markası ve Ortak Marka  olarak sayılabilir.

      Ticaret Markası :

Ticaret Markası, bir işletmenin imalatını ve/veya ticareti yaptığı malları, başka işletmelerin mallarından  ayırt etmeye yarayan işarettir( 556-KHKY.m.8) Bu anlamda para, kıymetli evrak, adi senet gibi ayrık durumlar dışında bir taşınır mal ile ilgili olan ve onun üstüne ve/veya ambalajına konan marka ticaret markası olarak nitelendirilir.[4] Ticaret markası mal markası olarak da anılır.[5]      

Hizmet Markası:

              Hizmet Markası, bir işletmenin hizmetlerini diğer işletmenin hizmetlerinden  ayırt etmeye yarayan işarettir.(556-KHKY.m.9).  556-KHK ile mevzuatımıza girmiştir. Kararname öncesinde, hizmet markası, haksız rekabet hükümlerine göre korunuyordu.Özellikle, turizm, pazarlama, taşımacılık, bankacılık, sigortacılık, muhasebe ve mali müşavirlik gibi  benzeri konularda faaliyet gösteren  kişi ve kuruluşlara ait hizmet markalarının tescil edilmesi ve bu sektörlerde faaliyet gösteren işletmeler tarafından  verilen hizmetlerin bir markaya bağlanarak ferdileştirilmesine olanak sağlanmış, bu şekilde marka hakkının korunması amaçlanmıştır.[6] Hizmetin kendisi tanımlanmadığı için hizmet markalarının tanımını vermek zordur.[7] YASAMAN , Hizmet Markasını  “ Ticari bir işletmenin malları veya ambalajları üzerine koydukları  markalar dışında hizmetlerini, diğer işletmelerin hizmetlerinden ayırmak amacıyla kullandığı her türlü işaret “ şeklinde tanımlamaktadır.[8]

               Garanti Markası:

              Garanti Markası[9], marka sahibinin kontrolü altında bir çok işletme

tarafından o işlemlerin ortak özelliklerini, üretim usullerini , coğrafi menşelerini ve kalitesini garanti etmeye yarayan işaretlerdir.(556-KHK.m.54,  556-KHKY.m.7) Garanti markaları klasik anlamda marka değildir,değişik işletmeler tarafından üretilen mal veya hizmetlerin ayırt edilmesine ilişkin işlevleri yoktur.Yalnızca işletmelerin ortak özelliklerini, mal veya hizmetin üretim usullerini, kalitelerini,coğrafi kaynaklarını garanti altına alırlar.[10] Bir malın Türk standartlarına uygun olduğunu ve kaliteli olarak üretilip piyasaya sürüldüğünü gösteren TSE veya uluslar arası kalite normlarına uygun üretildiğini belirten ISO 9000 , ISO 9001 ve ISO 9002 işaretleri, klasik anlamda marka olmamakla birlikte 556-KHK ile garanti markası olarak adlandırılmış ve klasik markaların tabi kılındığı hükümlere tabi kılınmışlardır.[11]Garanti markasından söz edildiğinde coğrafi işaretlere de kısaca değinmek gerekir. 555-KHK.nın[12] 3.maddesinde coğrafi işaretlerin menşe adı ve mahreç işareti olarak ikiye ayrıldığı belirtildikten sonra , hangi durumlarda “menşe adı”, hangi durumlarda “mahreç işareti” olarak anılabileceği de belirtilmiştir.Menşe adının kullanılabilmesi için ürünün mutlaka o yörede üretilmesi gerekir.Örneğin “Kars Balı”;Kars’taki aynı arıları da tutup İstanbul’a getirseniz, Kars’taki çiçekleri, havayı, getirmeniz mümkün olamayacağı için , İstanbul’daki arılardan “Kars Balı” üretemezsiniz.Bu örnekte olduğu gibi üretimin mutlaka o yörede olması şartı olan durumlarda “menşe adı “ndan  söz edilebilecektir. Mahreç işaretini taşıyacak ürünlerin ise o yöre dışında üretilmekleri mümkündür, ancak bu üretimde hammaddenin yöreden getirilmesi ve yörenin üretim tekniklerinin kullanılması zorunludur.Mahreç işaretine de “Maraş Dondurması” nı örnek verebiliriz.Coğrafi işaret, o bölgedeki üreticiler tarafından üretilen mal veya hizmeti diğerlerinden coğrafi kaynağı itibariyle ayırt etmeye yarayan kolektif işarettir. 89/104 sayılı Yönergeye dayanarak [13]Türkiye , coğrafi işaretleri de garanti markası olarak kabul etmiştir.(556-KHK.m.54)

         Garanti markasının marka sahibinin veya marka sahibine iktisaden  bağlı olan bir işletmenin mal veya hizmetlerinde kullanılması yasaktır.(556-KHK.m.54/2). Garanti markası, marka sahibinin kontrolü altında üçüncü kişilerce üretilen mal veya hizmetin belirli özelliklerini garanti etmeye yarar. Garanti markasının belirlediği özelliklere uymayan mal veya hizmeti sunan kişi ve garanti markasının sahibi bundan sorumludur. [14] Sözleşme ilişkisi bulunmadan salt garanti markasına güvenerek  mal veya hizmeti satın alan tüketici Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanuna göre hakkını arayabilecektir.[15]

                          Ortak Marka :

                     Ortak maka, üretim veya ticaret veya hizmet işletmelerinden oluşan bir grubun mal veya hizmetlerini diğer işletmelerin mal veya hizmetlerinden  ayırt etmeye yarayan işarettir.(556-KHKY.m.6 / 556-KHK.m. 55 )  Ortak marka, bir çok işletme adına tescilli olup, her bir marka sahibinin markanın tümü üzerinde bağımsız bir kullanıma sahip olduğu ancak markanın diğer sahiplerinin aynı nitelikteki hakları ile sınırlı olduğu markadır.[16]

         MARKA TESCİLİNDE  MUTLAK RED NEDENLERİ NELERDİR?

556 Sayılı KHK nin 7.maddesinde  Marka Tescilinde Mutlak Red Nedenleri sayılmıştır.Şöyle ki:

Madde 7 - Aşağıda yazılı işaretler marka olarak tescil edilemez:

a) 5 inci madde kapsamına girmeyen işaretler,

b) (Değişik bent: 22/06/2004 - 5194 S.K./13. md.) *1* Aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetle ilgili olarak tescil edilmiş veya daha önce tescil için başvurusu yapılmış bir marka ile aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer olan markalar,

c) Ticaret alanında cins, çeşit, vasıf, kalite, miktar, amaç, değer, coğrafi kaynak belirten veya malların üretildiği, hizmetlerin yapıldığı zamanı gösteren veya malların ve hizmetlerin diğer karakteristik özelliklerini belirten işaret ve adlandırmaları münhasıran veya esas unsur olarak içeren markalar.

d) Ticaret alanında herkes tarafından kullanılan veya belirli bir meslek sanat veya ticaret grubuna mensup olanları ayırt etmeye yarayan işaret ve adları münhasıran veya esas unsur olarak içeren markalar,

e) Malın özgün doğal yapısından ortaya çıkan şeklini veya bir teknik sonucu elde etmek için zorunlu olan, kendine malın şeklini veya mala asli değerini veren şekli içeren işaretler,

f) Mal veya hizmetin niteliği, kalitesi veya üretim yeri, coğrafi kaynağı gibi konularda halkı yanıltacak markalar,

g) Yetkili mercilerden kullanmak için izin alınmamış ve dolayısıyla Paris Sözleşmesinin 2 nci mükerrer 6 ncı maddesine göre reddedilecek markalar,

h) Paris Sözleşmesinin 2 nci mükerrer 6 ncı maddesi kapsamı dışında kalan ancak kamuyu ilgilendiren, tarihi, külterel değerler bakımından halka mal olmuş ve ilgili mercilerin tescil izni vermediği diğer armalar, amblemler veya nişanları içeren markalar,

ı) Sahibi tarafından izin verilmeyen Paris Sözleşmesinin 1 inci mükerrer 6 ncı maddesine göre tanınmış markalar,

j) Dini değerleri ve sembolleri içeren markalar,

k) Kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı markalar.

(Değişik fıkra: 22/06/2004 - 5194 S.K./13. md.) *1* Bir marka tescil tarihinden önce kullanılmış ve tescile konu mallar veya hizmetlerle ilgili olarak bu kullanım sonucu ayırt edici bir nitelik kazanmış ise (a), (c) ve (d) bentlerine göre tescili reddedilemez.

MARKA TESCİLİNDE  NİSPİ  RED NEDENLERİ NELERDİR?

556 Sayılı KHK nin 8.maddesinde  Marka Tescilinde Mutlak Red Nedenleri sayılmıştır.Şöyle ki:

“ Tescil edilmiş veya tescil için başvuru yapılmış bir markanın sahibi tarafından itiraz yapılması durumunda aşağıdaki hallerde marka tescil edilemez:

a) Tescil için başvurusu yapılan marka, tescil edilmiş veya tescil için daha önce başvurusu yapılmış bir marka ile aynı ise ve aynı mal veya hizmetleri kapsıyorsa,

b) Tescil için başvurusu yapılan marka, tescil edilmiş veya tescil için daha önce başvurusu yapılmış bir marka ile aynı veya benzer ise ve tescil edilmiş veya tescil için başvurusu yapılmış bir markanın kapsadığı mal veya hizmetlerle aynı veya benzer ise, tescil edilmiş veya tescil için başvurusu yapılmış markanın halk tarafından karıştırılma ihtimali varsa ve bu karıştırılma ihtimali tescil edilmiş veya tescil için başvurusu yapılmış bir marka ile ilişkili olduğu ihtimalini de kapsıyorsa.

Marka sahibinin ticari vekili veya temsilcisi tarafından markanın kendi adına tescili için, marka sahibinin izni olmadan ve geçerli bir gerekçe gösterilmeden yapılan başvuru, marka sahibinin itirazı üzerine red edilir.

Tescilsiz bir markanın veya ticaret sırasında kullanılan bir başka işaretin sahibinin itiraz etmesi üzerine, tescili istenilen marka, aşağıdaki hallerde tescil edilmez.

a) Markanın tescili için yapılan başvuru tarihinden önce veya markanın tescili için yapılan başvuruda belirtilen rüçhan tarihinden önce bu işaret için hak elde edilmiş ise,

b)Belirtilen işaret, sahibine daha sonraki bir markanın kullanımını yasaklama hakkını veriyorsa,

Marka, tescil edilmiş veya tescil için başvurusu daha önce yapılmış bir markanın aynı veya benzeri olmakla birlikte, farklı mallar veya hizmetlerde kullanılabilir. Ancak, tescil edilmiş veya tescil için başvurusu yapılmış markanın, toplumda ulaştığı tanınmışlık düzeyi nedeniyle haksız bir yararın sağlanabileceği, markanın itibarına zarar verebileceği veya tescil için başvurusu yapılmış markanın ayırt edici karakterini zedeleyici sonuçlar doğurabileceği durumda, tescil edilmiş veya tescil için başvurusu daha önce yapılmış bir marka sahibinin itirazı üzerine, farklı mal veya hizmetlerde kullanılacak olsa bile, sonraki markanın tescil başvurusu red edilir.

Tescil için başvurusu yapılmış markanın, başkasına ait kişi ismi, fotoğrafı, telif hakkı veya herhangi bir sınai mülkiyet hakkını kapsaması halinde, hak sahibinin itirazı üzerine tescil başvurusu reddedilir.

Ortak ve garanti markalarının sona ermesinden itibaren üç yıl içinde ortak marka veya garanti markası ile aynı veya benzeri olan marka tescil başvurusu itiraz üzerine reddedilir.

Bir markanın yenilenmeme nedeniyle koruma süresinin dolmasından sonra iki yıl içerisinde aynı veya benzer markanın, aynı veya benzer mal ve hizmetler için yapılan tescil başvurusu itiraz üzerine reddedilir.”

MARKA DEVREDİLEBİLİR Mİ? MİRAS YOLU İLE İNTİKAL EDER Mİ ?

“Tescilli bir marka, başkasına devir edilebilir, miras yolu ile intikal edebilir, kullanma hakkı lisans konusu olabilir, rehin edilebilir. Rehin hakkı bakımından Medeni Kanunun rehin hakkına ilişkin hükümleri uygulanır.

 Tescilli bir marka üzerindeki sağlararası işlemler yazılı şekle tabidir. (556 KHK M.15)

“Marka, tescil edildiğini mal veya hizmetlerin tümü veya bir kısmı için devredilebilir.

Bir işletmenin aktif ve pasifleri ile birlikte devri, aksi kararlaştırılmamışsa, işletmeye ait markaların da devrini kapsar. Bu hüküm, işletmenin devrine, sözleşmeden doğan yükümlülük halinde uygulanır.

İkinci fıkra hükmü hariç olmak üzere, bir markanın devri, mahkeme kararının sonucu olan devir hariç, yazılı olarak yapılır ve devir sözleşmesi taraflarca imzalanır. Aksine sözleşmeler hükümsüzdür.

Markanın devri, mal veya hizmetlerin coğrafi kaynağı, kalitesi veya markanın kendisi ile ilgili olarak halkı yanılgıya düşürebilecek nitelikte ise, yeni marka sahibi halkı yanılgıya düşürmeyecek şekilde mal veya hizmetlerde marka tescilinin sınırlı bir hale getirilmesini kabul etmediği takdirde devir işlemi Enstitü tarafından yapılmaz.

Tescilli bir markanın devri sırasında aynı markanın veya ayırt edilemeyecek derecede benzerinin, aynı veya halkı yanılgıya düşürecek derecede benzeri mallar veya hizmetler için başka marka tescillerinin bulunması halinde, bu markaların da devredilmesi şarttır.

Devir, taraflardan birinin talebi üzerine, sicile kayıt edilir ve yayınlanır.

Devir, sicile kayıt edilmediği sürece, taraflar markanın tescilinden doğan yetkileri iyi niyetli üçüncü kişilere karşı ileri süremez.” (556 Sayılı KHK m.16 )

“Marka sahibinin izni olmadan onun ticari vekili veya temsilcisi adına marka tescil edilmesi halinde, ticari vekil veya temsilcinin haklı bir gerekçesi yoksa, marka sahibinin söz konusu tescilin kendi lehine devredilmesini isteme yetkisi vardır.” (556 Sayılı KHK.m.17)

TESCİLLİ MARKA TEMİNAT GÖSTERİLEBİLİR Mİ? HACZEDİLEBİLİR Mİ? LİSANS SÖZLEŞMESİNE KONU OLABİLİR Mİ?

“Tescilli bir marka, işletmeden bağımsız olarak, teminat olarak gösterilebilir.

Markanın teminat olarak gösterilmesi, taraflardan birinin talebi üzerine, sicile kayıt edilir ve yayınlanır.” (556 Sayılı KHK m.18)

“Tescilli bir marka işletmeden bağımsız olarak, haciz edilebilir.

Haciz sicile kayıt edilir ve yayınlanır.” (556 Sayılı KHK.m.19)

Tescilli bir markanın kullanım hakkı, tescil edildiği mal veya hizmetlerin bir kısmı veya tamamı için lisans sözleşmesine konu olabilir.(556 Sayılı KHK.m.20)

      MARKA TESCİL BAŞVURUSU NASIL YAPILIR? GEREKLİ OLAN BELGELER NELERDİR? BAŞVURU FORMUNUN DOLDURULMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR NELERDİR ?

         Bu konuda TPE nin açıklayıcı kılavuz kitapçıkları bulunmaktadır. Ancak hata yapılmaması  ve daha doğru bir rota izlenmesi açısından işin uzmanlarınca ( TPE de kayıtlı MARKA VEKİLLERİ)  başvuruların hazırlanması ve takibi  önerilir. Yurtdışından bir marka başvurusunun yapılabilmesi için MARKA VEKİLİ ne vekalet verilmesi şarttır.

MARKA TESCİLİNİN SAĞLAMIŞ OLDUĞU KORUMA SÜRESİ NE KADARDIR?

Bu süre 10 yıldır. Her on yılda bir yenilenmek şartı bir üst sınır yoktur.

“Koruma süresinin bitiminden itibaren altı aylık süre içerisinde yenilenmeyen markalar hükümsüz sayılır.” (556 KHK m.41/son)

MARKANIN HÜKÜMSÜZ KILINMASI MÜMKÜN MÜDÜR?

556 Sayılı KHK nin 42.,43.ve 44 maddelerinde Hükümsüzlük nedenleri ; kimlerin hükümsüzlük talebinde bulunabileceği, hükümsüzlük kararının geçmişe etkili olup olmayacağı konusu yer almaktadır. Önemli ve detaylı bu konuda da ilgili başvuruların konunun uzmanlarınca (MARKA VEKİLİ) yapılmasını ;  davaların konunun uzmanlarınca (AVUKAT) başlatılıp takip edilmesini öneriyoruz.

MARKA HAKKI HANGİ DURUMLARDA SONA ERER ? MARKA HAKKINDAN VAZGEÇİLEBİLİR Mİ? NASIL?

“Marka hakkı;

a) Koruma süresinin dolması ve markanın süresi içinde yenilenmemesi,

b) Marka sahibinin marka hakkından vazgeçmesi,

nedenlerinden birinin gerçekleşmesi ile sona erer.

Marka hakkının sona ermesi, sona erme sebebinin gerçekleşmiş olduğu andan itibaren hüküm ifade eder. Marka hakkının sona ermesi, ilgili bültende yayınlanır.” (556 Sayılı KHK. m.45 )

“Marka sahibi, markanın kullanılacağı malların ve/veya hizmetlerin tamamından veya bir kısmından vazgeçebilir.

Vazgeçmenin yazılı olarak Enstitü'ye bildirilmesi gerekir. Vazgeçme, Marka Siciline kayıt tarihi itibariyle hüküm doğurur.

Marka Siciline kayıt edilmiş hakların ve lisans sahiplerinin izni olmadıkça, marka sahibi marka hakkından vazgeçemez.

MARKA HAKKINA TECAVÜZ SAYILAN FİİLLER VE BU FİİLLERE KARŞI CEZAİ HÜKÜMLER NELERDİR?
 Ceza hükümleri
MADDE 61/A - (Değişik: 5833 - 21.1.2009 / m.3)Başkasına ait marka hakkına iktibas veya iltibas suretiyle tecavüz ederek mal veya hizmet üreten, satışa arz eden veya satan kişi bir yıldan üç yıla kadar hapis ve yirmibin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
Marka koruması olan eşya veya ambalajı üzerine konulmuş marka koruması olduğunu belirten işareti yetkisi olmadan kaldıran kişi hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezasına hükmolunur.
Yetkisi olmadığı halde başkasına ait marka hakkı üzerinde satmak, devretmek, kiralamak veya rehnetmek suretiyle tasarrufta bulunan kişi iki yıldan dört yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
Yukarıdaki fıkralarda tanımlanan suçların bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde ayrıca bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.
Yukarıdaki fıkralarda tanımlanan suçlardan dolayı cezaya hükmedebilmek için markanın Türkiye’de tescilli olması şarttır.
Yukarıdaki fıkralarda tanımlanan suçların soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlıdır.
Üzerinde başkasının hak sahibi olduğu marka taklit edilerek üretilmiş malı satışa arz eden veya satan kişinin bu malı nereden temin ettiğini bildirmesi ve bu suretle üretenlerin ortaya çıkarılmasını ve üretilmiş mallara elkonulmasını sağlaması halinde hakkında cezaya hükmolunmaz.

556 SAYILI KHK - MADDE 61 - (Değişik: 5833 - 21.1.2009 / m.2) Aşağıda sayılan fiiller marka hakkına tecavüz sayılır:
a) Marka sahibinin izni olmaksızın, markayı 9 uncu maddede belirtilen biçimlerde kullanmak.
b) Marka sahibinin izni olmaksızın, markayı veya ayırt edilmeyecek derecede benzerini kullanmak suretiyle markayı taklit etmek.
c) Markayı veya ayırt edilmeyecek derecede benzerini kullanmak suretiyle markanın taklit edildiğini bildiği veya bilmesi gerektiği halde tecavüz yoluyla kullanılan markayı taşıyan ürünleri satmak, dağıtmak veya bir başka şekilde ticaret alanına çıkarmak veya bu amaçlar için gümrük bölgesine yerleştirmek, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutmak veya ticari amaçla elde bulundurmak.
d) Marka sahibi tarafından lisans yoluyla verilmiş hakları izinsiz genişletmek veya bu hakları üçüncü kişilere devretmek.

(NOT: BU HUKUKSAL MAKALE MARKETVİZYON DERGİSİ'NDE YAYINLANMIŞTIR. 2009 )