25 Ocak 2011 Salı

PATENT


PATENT NEDİR?
Buluş, tekniğin bilinen durumunu aşan yeni bir çözümün ortaya çıkardığı bir nesne veya bir usuldür. Patent de bir buluş üzerinde buluş sahibine  Devlet tarafından bahşedilen haktır. [1] Bir buluş sahibine devlet tarafından verilen bir patent buluş sahibinin izni olmadan başkalarının buluşu üretmesini, kullanmasını veya satmasını belirli bir süre boyunca engelleme hakkı  vermektedir.[2]
551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ( 551 s. KHK) nin 1.maddesinde  patentin tescille korunması için yasal düzenleme yapılmasının amacı açıkca belirtilmiştir: “ Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin amacı, buluş yapma faaliyetini özendirmek, buluşların sanayiye uygulanması ile teknik, ekonomik ve sosyal ilerlemenin gerçekleştirilmesini sağlamak için buluşlara patent veya faydalı model belgesi vererek korumaktır. “
FAYDALI MODEL NEDİR? PATENT İLE  ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR?
Usuller ve kimyasal maddeler hariç  patente konu olabilecek bütün teknik gelişmeye sahip ürünler için verilebilen ; patentte aranılan yeni olma, sanayiye uygulanabilme ve tekniğin bilinen durumunun aşılması şartlarından bu son şartın aranmadığı buluşlara verilebilen bir belgedir. Sanayiye uygulanabilen ürünün yeni olmasına özellikle dikkat edilmesi gerekir.faydalı Model tescilinde patentten farklı olarak araştırma inceleme aşamaları bulunmamaktadır.Hem süre hem de maliyet açısından patente göre daha elverişli olan faydalı model belgesine konu ürünün yeni olmadığının tespiti halindeise iptal edilebilmektedir. Koruma süresi de incelemeli patente göre daha kısa olmakla birlikte incelemesiz patent süresinden daha uzundur.Faydalı model konusu aynı zamanda endüstriyel tasarım olarak da tescil edilebilmektedir.
BİR BULUŞUN PATENT İLE KORUNABİLMESİNİN ŞARTLARI:
551 s.KHK.mad.5  de açıkca belirtildiği gibi bir buluşun patent ile korunabilmesi için 3 şartın birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir: Yeni,tekniğin bilinen durumunu  aşan ve sanayiye uygulanabilen buluşlar patent verilerek korunur.Bir buluşun yeni olabilmesi için başvuru tarihinden önce dünyanın herhangi bir yerinde tekniğin bilinen durumuna dahil olmaması gerekir.İlgili olduğu teknik alandaki bir uzman tarafından tekniğin bilinen durumundan aşikar şekilde çıkarılamayan  bir etkinlik sonucu   gerçekleşmiş ise buluş, tekniğin bilinen durumu aşılmış demektir.Yeni olan ,tekniğin bilinen durumunu aşan ve aynı zamanda sanayide üretilebilir, kullanılabilir durumda olan buluşun patentlenebilirliği vardır demektir.
PATENT TESCİLİ İLE  KORUNAN HAKLAR  VE KORUMA SÜRESİ:
Patentini tescil ettirmekle kişi , patent konusu ürünün üçüncü kişilerce izinsiz ( lisanssız) olarak üretilmesini, satılmasını, kullanılmasını, ithal edilmesini , elinde bulundurulmasını (kişisel kullanım dışında)  önleme hakkına sahiptir. İncelemesiz patent tescili ile 7, incelemeli patent tescili ile 20 yıl boyunca patent sahibi bu münhasır haktan yararlanır.Faydalı Model belgesi alınması durumunda ise koruma süresi  başvuru tarihinden itibaren  on yıldır.
PATENT TESCİL BAŞVURUSU NEREYE VE NE ŞEKİLDE YAPILMALIDIR?
Her nekadar  Türk vatandaşı gerçek kişiler ile    Türk şirketlerinin Türkiye’de yapacakları tescil başvurularında  patent vekili ile çalışma zorunluluğu bulunmasa da – yurt dışından  TPE’ ye yapılacak başvurularda patent vekili ile başvuru ve takip  zorunluluğu  vardır-  özellikle patentin teknik ve özel bilgi ve deneyimi gerektiren bir alan olması nedeniyle mutlaka bir patent vekili ile çalışılması önerilmektedir.Belli marjlara ve sıkı şekil ve içerik kurallarına tabi dilekçe, istem,resimler ve istem özetinden oluşan  belgelerin hazırlanması ve tescil için Türk Patent Enstitüsü (TPE)  Patent Dairesi Başkanlığı’ na sunulması gerekmektedir.Başvurunun itiraza uğramaması, kabul edilebilmesi için de önceden tescil edilebilirliğinin araştırılmasında  zaman ve para kaybı olmaması açısından yarar vardır.Patent başvurusu tarihi, Yönetmelikte şekli ve kapsamı yazılı olan ve aşağıda belirtilen unsurların Enstitü'ye veya onun yetkili kıldığı makama verildiği tarih, saat ve dakika itibariyle kesinleşir.
TÜRKİYE’DE YAPILAN BİR BAŞVURU İLE TÜM DÜNYA DA KORUMA SAĞLANMIŞ OLUR MU?
Ulusal yasalar çerçevesinde korunan bir hak olması dolayısıyla bir buluşun patent ile korunması için, korunma istenen her ülkede tek tek patent başvurusunun yapılması gerekmektedir.Dünya Patenti veya Uluslararası Patent  henüz ulaşılabilmiş hedefler değildir.Bununla birlikte çok sayıda ülkede başvuru yapabilmeyi sağlayan ve işlemleri standartlaştırıp kolaylaştıran uluslararası anlaşmalar bulunmaktadır. PCT (Patent İşbirliği Anlaşması) Dünya üzerindeki çoğu ülkeyi, EPC(Avrupa Patent Sözleşmesi) Avrupa’da otuzun üzerinde ülkede patent koruması elde etmeye yönelik kolaylaştırılmış düzenlemeler getiren sistemlerdir.
PATENT TESCİL BAŞVURUSUNDA RÜÇHAN HAKKI
Milletlerarası antlaşmalara dayanabileceği gibi sergilerde teşhir hakkına da dayanabilmektedir. Kısaca, öncelik hakkı şeklinde tanımlanabilir.Paris Anlaşması’ na taraf üye bir ülkeye mensup olan veya ikametgahı bulunan veya ticari işletmesi bulunan gerçek ya da tüzel kişiler o ülkede yaptıkları geçerli bir tescil başvurusundan itibaren oniki ay içerisinde Türkiye de de  başvuru yapabilir..Paris Anlaşması’ na taraf ülkelerde açılan resmi veya resmi kabul edilen sergilerle Türkiye’de açılan milli veya milletlerarası sergilerde  teşhir edilen ürün bu sergi tarihinden itibaren oniki ay içerisinde  Türkiye’de  tescil başvurusu  yapma hakkından yararlanabilmektedir.Rüçhan hakkından yararlanma talebi başvuru sırasında yapılabileceği gibi başvuru tarihinden itibaren iki ay içerisinde de yapılabilir, ancak  rüçhan hakkı belgesi patent başvurusundan itibaren üç ay içerisinde  Enstitü’ ye verilmez ise rüçhan hakkından vazgeçilmiş sayılır. (551 s.KHK.mad.49,50,51,52) Bu hakkın önemi başvuru sırasında yeni olması aranan buluşun bu hakkın kullanılabildiği süre içerisinde de yeni olarak kabul edilmesindedir.
PATENT BAŞVURUSUNUN İNCELENMESİ, YAYINLANMASI
Şekli şartlara uygunluk açısından yapılan inceleme sonucu bir eksikliğin olmadığı görülür veya var olan eksiklikler verilen süre içerisinde tamamlanır ise başvuru sahibine-önceden talepte bulunmamış ise-tekniğin bilinen durumu ile ilgili başvuru tarihinden itibaren onbeş ay içerisinde  talepte bulunması için süre verilir.Başvuru tarihinden –rüçhan talep edilmişse rüchan tarihinden- itibaren onsekiz aylık sürenin dolması ile  başvuru Yönetmelik hükümlerine uygun olarak yayınlanır ve böylece halkın incelemesine açılmış olur.Başvuru sahibi başvuru tarihinden-rüçhan talebi varsa rüçhan tarihinden- itibaren onbeş ay içerisinde ücretini ödeyerek tekniğin bilinen durumunun araştırılmasını ister.Patent verilebilirlik şartları açısından gerekli incelemenin Enstitü tarafından yapılabilmesi için, başvuru sahibi incelenerek patent verilmesi sistemini tercih ettiğini, araştırma raporunun kendisine tebliği tarihinden itibaren üç ay içinde Enstitüye bildirir. Söz konusu süre içinde bu bildirimin yapılmaması halinde, incelemesiz patent verilmesi sisteminin tercih edildiği kabul edilir.(551 s.KHK.mad.59)
PATENT HAKKINA TECAVÜZ HALİNDE TAZMİNAT TALEP EDİLEBİLİR Mİ?
Patent hakkına tecavüz sayılan fiiller 551 s.KHK.nin 136.maddesinde sayılmıştır.Bu fiiller için  tecavüzün durdurulması, önlenmesi gibi hukuksal taleplerin yanında uğranılan maddi-manevi zararın tazmini için tazminat davası açılması da mümkündür.  Patent sahibinin izni olmaksızın, patentle korunan ürünü üreten, satan, dağıtan veya başka bir şekilde ticaret alanına çıkaran veya bu amaçlar için ithal eden veya ticari amaçla elde bulundurulan veya patentli bir usulü kullanan kişi, hukuka aykırılığı gidermek ve sebep olduğu zararı tazmin etmekle yükümlü olur.Patentle korunan buluşu herhangi bir şekilde kullanmakta olan kişi, patent sahibinin patentin varlığından ve tecavüzden kendisini haberdar etmesi ve tecavüzü durdurmasını talep etmesi halinde veya kullanmanın kusurlu bir davranış teşkil etmesi halinde, sebep olduğu zararı tazmin etmekle yükümlüdür.Patent sahibi,patent konusu buluşun kendi izni dışında kullanılması nedneiyle oluşan  zararın miktarını doğru belirleyebilmek için  tazminat yükümlüsünden belge talep edebilir. Tazminat fiili kayıp yanında, yoksun kalınan kazancı da kapsar.
PATENT HAKKINA TECAVÜZÜN CEZAİ MÜEYYİDESİ NEDİR?
551 s. KHK'nin  mad. 73/A de  patent haklarının ihlal ve tecavüz halleri üç kategoride toplanmıştır: Patent  hakkı sahibi olarak belirtilmesi gereken kimlik bildiriminin gerçeğe aykırı olarak yapılması; patent koruması olan bir eşya veya ambalajı üzerine konulmuş, patent  koruması olduğunu belirten işaretin, yetkisi olmadan kaldırılması; bir kişinin kendisini haksız olarak patent başvurusu veya patent hakkı sahibi olarak göstermesi durumları tanımlanmış ve bu durumda suçlular hakkında bir yıldan iki yıla kadar hapis cezasına veya ondörtmilyar liradan yirmiyedimilyar liraya kadar ağır para cezasına veya her ikisine birden hükmedilebileceği belirtilmiştir.Patent hakkındaki cezai hükümler faydalı modeller için de geçerlidir.
PATENTİN KULLANIM ZORUNLULUĞU VAR MIDIR? PATENT HAKKI NE ŞEKİLDE SONA ERER?
Patent sahibi, Kararnamede belirtilen ekonomik veya hukuki sebepler dışında tescilin bültende yayınlanmasından itibaren üç yıl içerisinde patentini kullanmak zorundadır. Patent hakkının mahkeme kararı ile sona erebileceği gibi ( hükümsüzlük), iradi olarak da sona erebilir.Kararnamede sayılan hallerde bir patentin hkümsüzlüğüne karar verilmesi halinde verilen karar istisnai haller dışında  geçmişe etkilidir.Mahkeme kararı dışında patent hakkı koruma süresinin dolması, patent hakkı sahibinin patent hakkından vazgeçmesi , yıllık ücretlerin ve ek ücretlerin öngörülen sürede ödenmemesi hallerinin birisinin gerçekleşmesi halinde sona erer ve o andan itibaren herkes tarafından serbestçe kullanılabilir. (551 s.KHK.mad.96,133)
Sonuç olarak  tescil , buluş sahibine belli süre için de olsa bir münhasır hak sağlanması  yanında buluşun özendirilmesi ile ülke ekonomisine ve kültürüne de bir  katkı sağlamaktadır. Başvurunun sıkı şekil şartlarına tabi olması, tescil aşamasının uzun ve sürelere tabi olması , ücretlerin ödenmesinin belli zamanlarda yapılıyor olması,ücretlerin zamanında yatırılmaması halinde hakkın sona ermesi sonucunu doğurması, hükümsüzlük iddiaları karşısında hukuksal savunmanın yapılabilmesi vb. durumlar nedeniyle   bir patent vekili ve bir avukat desteğinin alınması her zaman yararlı olacaktır.





[1] FİKRİ MÜLKİYET HUKUKU,TEKİNALP Ü.,Eylül 2004,3.Bası,s.13
[2] TPE,ISSN 1301-2177 ,Eylül 2006,s.1

(NOT : BU HUKUKSAL MAKALE MARKETVİZYON DERGİSİ'NDE YAYINLANMIŞTIR.2009)

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder